انجمن دفاع از حقوق زنان در ايران

گورستان خاوران ، مزار خـــــفتگان بــظاهر خـــــامــوش
گورستــان انقلابيوني كه به حكومت ولايت ” نــــــه ” گفتند

خاوران نامي آشنا براي كساني كه گلي عصياني و انقلابي در خاك مقدس آن به وديعه گذاشته اند. ورود به اين خاك از سال 60 تا سال 79 به وسيله كارگزاران حاكم ، ممنوع اعلام شده بود. زيرا كه آنان حتي از خاك اين شهدا نيز مي هراسيدند. آخر خاك آنان آگاهي دهنده است و بيانگر مقاومت و عصياني است ، گويي كه همچنان بر عليه دين فروشان زمانه مي خروشند. هر چند كه اين مزار خالي از سنگ قبر و گل و بوته و شمع و چراغ است و به ظاهر خموش و خشك، ولي در بطن خويش طوفاني را جاي داده است ، طوفاني كه سالهاست به وسيله رهروان راه آن شهداي حماسي، جامعه را به عصيان فرا ميخواند .

نام تو را باد سحرگهان هر جا برد گلي ز خاك رويد!

از سه راه افسريه در جنوب شرق تهران جاده اي هست به نام بلوار امام رضا که در واقع سرآغاز جاده تهران مشهد است، پانزده شانزده کيلومتر که در اين جاده حرکت کنيد در سمت چپتان چند گورستان مي بينيد که به اقليتهاي مذهبي تعلق دارد. گورستان اولي به هنديها تعلق دارد، گورستان بعدي متعلق به مسيحيان است و بعد، گورستاني که به گورستان خاوران معروف شده است.
گورستان خاوران در گذشته ها تنها محل دفن بهائيان بود اما از سال 60 انقلابيون را هم در خود جاي داده است. اکنون بخشي از آن به عنوان مدفن کساني شناخته مي شود که طي اعدامهاي خياباني ، يا در حمله پاسداران شب به پايگاههاي انقلابيون و يا در اعدامهاي دسته جمعي شمار زيادي از زندانيان سياسي در تابستان 67 به شهادت رسيدند و تعدادي از اين خفتگان بظاهر خاموش از شهداي انقلابي و مقاوم در سالهاي پيش از آن هستند. بطور خاص شايع است كه شهدايي كه در حمله پاسداران به پايگاههاي انقلابيون به شهادت رسيده اند در آن خاك جاي گرفته اند. يكي از گوركنان خاوران ميگفت كه چند روز بعد از 19 بهمن اين شهدا را پاسداران ، شبانه بطور دسته جمعي در خاك خاوران دفن كردند. نبرد اين شهدا كه در 19 بهمن 1360 طي يك درگيري نابرابر با پاسداران به شهادت رسيد به نبرد ” عاشوراي مجاهدين” معروف شده بود. اما اغلب شهداي آن خاك مقدس مربوط به شهداي قتل عام 30.000 نفره هستند كه در سال 1367 به دست جلادان جان باختند . آن گونه که زندانيان سياسي بازمانده از آن دوران مي گويند، در آن سال کساني که در پي فعاليت سياسي عليه حکومت جمهوري اسلامي به زندان افتاده و در حال گذراندن محكوميت خود بودند، مورد اين پرسش قرار گرفتند که آيا هنوز بر سر موضع مخالفت خود با رژيم هستند يا نه؟ به گفته آنان، پاسخ به اين سؤال به معني انتخاب بين مرگ و زندگي بود. و طبق اخبار موثق بسياري از آنان را با ديناميت در زير تپه هاي اوين منفجر كردند و اجساد تكه تكه شده آنان را در گورهاي دسته جمعي در خاوران جاي دادند. بسياري ديگر را در استخر اوين بطور دسته جمعي تيرباران كردند طوري كه استخر پر از خون شده بود و چندين نفر از زندانياني كه براي عبرت به ديدن اين صحنه برده بودند، اين واقعه وحشتناك را به تصوير كشيده اند . به گفته يكي از زندانيان كه مجبور شده بود استخر پر از خون را تميز كند، تعدادي از انقلابيون همانجا شعار مرگ بر خميني جلاد سر ميدهند كه در همان استخر با شليك گلوله پاسداران به شهادت ميرسند ، آنان ننگ ذلت و تسليم را هيچگاه پذيرا نشدند. تعداد بسيار زيادي نيز به دليل آنكه استخر اوين پراز خون شده بود به وسيله دارهاي دسته جمعي كه در حياط اوين ساخته شده بود به دار كشيده شدند. و بازماندگان زندانيان سياسي را براي ديدن اين صحنه دردآور به حياط اوين ميآوردند. اكنون تمامي اين عزيزان در خاك خاوران خفته اند.

ظاهرا گورستان خاوران چيزي جز زمين خشك و بي آب وعلف نيست . البته تنها در 6 سال اخير است که محدوديت تردد به اين گورستان تا حدودي رفع شده و خانواده هاي اعدام شدگان و ديگران امکان يافتند که در گورستان حضور يابند. از آن هنگام تاکنون، معمولاً جمعه ها صبح، بخصوص صبح آخرين جمعه سال خانواده هاي اعدام شدگان بنابر سنت ايراني سر خاک اين عزيزان مي روند. اما مناسبت ويژه اي که خانواده ها و نزديکان اعدام شدگان و همچنين ديگر علاقمندان را در گورستان خاوران گرد مي آورد، نخستين يا دومين جمعه ماه شهريور به نشانه سالگرد اعدام زندانيان سياسي است. در اين روز برخي از چهره هاي سياسي منتقد و مخالف جمهوري اسلامي نيز در جمع خانواده اعدام شدگان حاضر مي شوند، خاک گورستان به گل آراسته مي شود، اشعار و قطعاتي مرتبط با مدفونان اين گورستان خوانده مي شود و حتي راهپيمايي کوتاهي در همان محوطه کوچک گورستان انجام مي گيرد. کل گورستاني که اعدام شدگان در آن خفته اند به محوطه اي در ابعاد حدود سي متر در شصت متر خلاصه مي شود و در واقع چيزي جز زميني خاکي نيست، هر بار كه خانواده ها سنگ قبرهايي براي عزيزان خويش كه محل دقيق آنها را هم نميدانند نصب ميكنند ، مزدوران حاكم ، آن سنگ قبرها را شكسته و از بين مي برند.

به دليل آگاهي مردم از محل اين شهدا و اينكه گورستان خاوران به محلي براي اعتراضات مردمي تبديل نشود از مدتي قبل شهرداري تهران از تعدادي از خانواده هاي اعدام شدگان خواسته که اقدام به ساماندهي گورستان خاوران کنند ، اما تعداد زيادي از اين خانواده ها اعلام نموده اند که تنها در صورتي با اينكار موافقت خواهند کرد که محل دقيق دفن عزيزنشان و چگونگي شهادت و زمان اعدام آنان به آنها بگويند و در غير اينصورت اجازه اينكار را به رژيم نخواهند داد و اعتراض خواهند نمود . اما كارگزاران سفاك بدون اجازه خانواده ها اقدام به تخريب و صاف كردن بعضي از مناطق اين گورستان نموده اند . به اين خيال كه نام و نشان اين شهدا را، مردم غيور ايران زمين به فراموشي بسپارند، ولي زهي خيال باطل، خون صدها جاودانه شهيد هيچگاه از خاطره ها نخواهد رفت و چراغ راه همه جوانان و زنان ميهن پرست خواهد شد.

در دور دست شب
خاموش شد چراغي
تاريك شد كسي
بيدار شد ستاره و خورشيد زنده شد!


انجمن دفاع از حقوق زنان در ايران- مهري اميري
anjomanzananazadeh@yahoo.com
27/9/84